เชื้อดื้อยา คืออะไร ? ผลข้างเคียงที่เกิดขึ้น ส่งผลร่างกายอย่างไร

” เชื้อดื้อยา ยาปฏิชีวนะ หรือกินไม่ครบ ระวังเชื้อดื้อยา ยาซื้อยากินเอง ยาปฏิชีวนะ เดี๋ยว “เชื้อดื้อยา” รักษาไม่หาย เชื้อดื้อยา ยาปฏิชีวนะ กินยาไม่ถูกโรค ระวังเชื้อดื้อยา” ช่วงนี้ได้ยินสปอตเพลงนี้ออกบ่อย ถือเป็นเพลงยอดฮิตที่จดจำง่าย หลานชายวัย 4 ขวบ ร้องคลอไปกับสปอร์ตวิทยุกันทุกเช้าระหว่างเดินทางไปโรงเรียน  จริง ๆ แล้วเรื่อง “เชื้อแบคทีเรียดื้อยา ” ไม่ได้เป็นเรื่องใหม่ แต่คนส่วนใหญ่มักมองข้าม และก็อย่างที่เพลงร้องว่า ซื้อยากินเอง หรือทานยากันไม่ครบตามที่แพทย์สั่ง  ดังนั้น เราต้อง “เช็คให้ชัด ก่อนทานยาปฏิชีวนะ”  ถือเป็นปัญหาใหญ่ที่ทั่วโลกเผชิญอยู่ในปัญหา “เชื้อแบคทีเรียดื้อยา ” ทำให้การติดเชื้อเพียงเล็กน้อยของแบคทีเรีย เป็นสาเหตุให้เสียชีวิตได้  แม้ในประเทศไทย ก็พบปัญหาเชื้อแบคทีเรียดื้อยาปฏิชีวนะ สูงขึ้นทุกปี  ผลการศึกษาของกระทรวงสาธารณสุข พบว่า ทุก ๆ ชั่วโมงในประเทศไทยมีผู้เสียชีวิตจากการดื้อยาปฏิชีวนะเฉลี่ย 2 คน และมีผู้เสียชีวิตจากเชื้อแบคทีเรียดื้อยาในประเทศไทย มากถึง 19,122 คน ซึ่งสาเหตุหนึ่งมาจากการที่คนไทยสามารถหาซื้อยามารับประทานเอง ตามร้านขายยาได้ง่าย โดยไม่ต้องมีใบสั่งแพทย์  หลายท่านอาจสงสัยแล้วว่า สาเหตุจริง ๆ ของการ ดื้อยา เริ่มต้นจากอะไร  หรือยาต้านแบคทีเรียที่ทานกัน มันใช่ยาแก้อักเสบ มั๊ย ฯลฯ  วันนี้ ดิฉัน จะมาอธิบายเพื่อเข้าใจอย่างง่าย ๆ กันนะคะ

เชื้อดื้อยา คืออะไร ?

คือเชื้อโรคที่ทนต่อยาปฏิชีวนะ เมื่อเจอยา เชื้อจะไม่ตาย ทำให้การรักษาผู้ป่วยที่ติดเชื้อแบคทีเรียดื้อยา ไม่ได้ผลดีเหมือนเดิม อาจต้องใช้เวลานานขึ้น ทำให้เสียค่าใช้จ่ายมากขึ้น (โดยไม่จำเป็น) แถมมีผลข้างเคียงของโรคมากขึ้น และเสี่ยงต่อการชีวิตอีกด้วย

สาเหตุคืออะไร ?

โดยส่วนใหญ่มาจากการใช้ยาปฏิชีวนะอย่างพร่ำเพรื่อ เพราะหาซื้อง่ายตามร้านขายยาทั่วไป อีกทั้งเมื่อคนหรือสัตว์ขับถ่าย เชื้อแบคทีเรียดื้อยา อาจจะเข้าไปสู่ระบบบำบัดของเสีย ก่อให้เกิดการปนเปื้อนในสิ่งแวดล้อมที่ใกล้ตัว

แล้วแบบไหนหล่ะ เรียกว่า ทานยาพร่ำเพรื่อ

“เป็นหวัด กินยาดักไว้ก่อน” หลายท่านชอบทานยาดักไว้ เพราะคิดว่า กันไว้ก่อน จะได้ไม่เป็นหนัก

วันก่อน เพื่อนต่างชาติยังชมชอบเมืองไทย  ด้วยเพราะเขาหาซื้อยาปฏิชีวนะง่ายดายมาก แถมไม่ต้องมีใบสั่งแพทย์ด้วย (ไม่เหมือนในต่างประเทศ เข้มงวดมากในเรื่องนี้) และด้วยเพราะเราหาซื้อยารับประทานเองได้ง่าย จึงบางครั้งอาจจะเป็นการทานยาโดยไม่ตรงกับโรค  เรามาดูกันว่า เหตุผลไหนบ้างที่เรียกว่า ทานยากันพร่ำเพรื่อ :-

• ทานยาปฏิชีวนะที่เหลือจากวันวาน (คราวก่อน)
• ทานยาปฏิชีวนะร่วมกับคนอื่น (แบบว่า มีอาการคล้ายกัน เลยแบ่งให้ทาน เพราะเข้าใจว่าน่าจะอาการดีขึ้น)
• ทานยาทุกครั้งที่รู้สึก เจ็บคอ เป็นหวัด ท้องเสีย (จัดยาทานเองเลย)
• มักซื้อยาทานเอง โดยไม่ปรึกษาแพทย์
• ทานยาที่แพทย์สั่ง แต่..ทานไม่ครบ
• ขอร้องให้แพทย์จ่ายยาปฏิชีวนะให้ (เผื่อป่วยครั้งหน้า อาการเดียวกัน จะได้มียาทาน)

ข้อแตกต่างอย่างไรบ้างหล่ะ กับการซื้อยาเอง กับ ไปพบแพทย์ให้จ่ายยา

ถือเป็นคำถามยอดฮิต พบบ่อย ทำบ่อย ซื้อเอง สะดวกกว่าเยอะ  แต่เอาเข้าจริง ๆ แล่ว ข้อแตกต่างของยาที่ซื้อจากเภสัชกร กับยาที่ได้จากแพทย์นั้น แตกต่างกันที่ “การวินิจฉัย” อธิบายง่าย ๆ คือ เภสัชกรจะไม่สามารถวินิจฉัยอาการของผู้ป่วยได้แม่นยำเท่ากับแพทย์ ในขณะที่แพทย์เอง อาจจะไม่มีความรู้เรื่องการจ่ายยา เท่ากับเภสัชกร  และนอกจากนี้ ยังมีตัวยาบางประเภท ที่คนทั่วไปนั้น มีความเข้าใจผิดอยู่คือ ยาต้านเชื้อแบคมีเรีย หรือ ที่เรียกว่า ยาแก้อักเสบ ซึ่งเป็นความเข้าใจที่คลาดเคลื่อน เพราะยาต้านแบคทีเรีย และยาแก้อักเสบนั้น แตกต่างกัน…

ดังนั้น หากผู้ป่วยซื้อยารับประทานเอง ก็มีโอกาสที่จะได้ยาฆ่าเชื้อ หรือ ยาต้านแบคทีเรียมา โดยที่เข้าใจว่าคือยาแก้อักเสบ ซึ่งทานแล้วหายได้ทุกโรค จึงเป็นจุดเริ่มต้นที่ทำให้เราได้ยาต้านแบคทีเรียโดยไม่จำเป็น นั่นเอง

แล้วยาต้านแบคทีเรีย มันใช่ ยาแก้อักเสบ หรือเปล่า ?

ต้องอธิบายอย่างนี้ว่า สาเหตุของการอักเสบ เกิดได้จากการติดเชื้อแบคทีเรีย หรือ อาจจะไม่เกี่ยวข้องกับการติดเชื้อแบคทีเรียเลย เช่น การบาดเจ็บ เป็นต้น ดังนั้น ยาต้านแบคทีเรีย จึงไม่ใช่ยาแก้อักเสบ และนี่คือสาเหตุที่คนส่วนใหญ่เข้าใจผิดอย่างมาก เพราะบางครั้ง เราทานยาต้านแบคทีเรีย เพราะเข้าใจว่า มันช่วยลดการอักเสบลงได้ ทำให้เกิดการใช้ยาต้านแบคทีเรียที่ไม่สมเหตุผล จึงเป็นสาเหตุหลักให้เกิดการ ดื้อยา ในที่สุด !

แล้วปัญหาเชื้อแบคทีเรียดื้อยา ส่งผลร่างกายอย่างไร ?

ทราบไหมว่า ประเทศไทย มีคนติดเชื้อแบคทีเรียดื้อยา มากถึง 80,000 คนต่อปี และมูลค่าการใช้ต้านแบคทีเรียมากกว่า 10,000 ล้านบาท อัตราเสียชีวิตมากกว่า 38,000 คนต่อปี อยากจะบอกว่า คนไทยเสียชีวิตด้วยเชื้อแบคทีเรียดื้อยาต้านแบคทีเรียมากกว่าคนในสหรัฐอเมริกา และยุโรป ถึง 8 เท่า !

แล้วโรคไหนบ้างหล่ะ ที่ไม่ต้องใช้ยาต้านแบคทีเรีย 

ข้อนี้ โดนใจหลายท่าน เพราะเราจะได้รู้ ถูกมั๊ย J

• โรคหวัด ไอ เจ็บคอ (หลายท่านเป็นบ่อย ช่วงอากาศเปลี่ยน)

ร้อยละ 80 เกิดจากเชื้อไวรัส แต่ยาต้านแบคทีเรียฆ่าเชื้อแบคทีเรีย ดังนั้น การกินยาต้านแบคทีเรีย จึงไม่รักษาโรคหวัด ไอ เจ็บคอ เลย  อาการเจ็บคอส่วนใหญ่ร้อยละ 80 เกิดจากโรคหวัด ซึ่งเกิดจากเชื้อไวรัส ไม่ต้องกินยาต้านแบคทีเรีย ส่วนอาการเจ็บคอเพียงเล็กน้อย คือ ร้อยละ 20 เกิดจากเชื้อแบคทีเรีย และอาจต้องได้รับยาต้านแบคทีเรีย โดยเราต้องสังเกตจากการมีอาการอย่างน้อย 3 ใน 4 ข้อดังนี้

• ไม่ไอ
• มีไข้
• ต่อมทอนซินมีจุดขาวหรือเป็นหนอง

หากมีอาการครบ 3 ข้อบน แนะนำ ไปพบแพทย์เพื่อรับการรักษาที่ถูกต้องดีกว่าค่ะ

“เป็นไข้หวัดธรรมดา มีไข้ เจ็บคอ น้ำมูกไหล ไอ ไม่ต้องทานยาต้านแบคทีเรีย”

• โรคท้องเสีย แบบเฉียบพลัน

ร้อยละ 90 เกิดจากเชื้อไวรัส หรือ อาหารเป็นพิษ เพราะท้องเสียส่วนใหญ่ไม่ได้เกิดจากแบคทีเรีย ท้องเสียส่วนใหญ่เกิดจาก อาหารเป็นพิษ มีอาการถ่ายเหลว หรือ ถ่ายเป็นน้ำ แต่ยาต้านแบคทีเรียใช้ได้ผลดีกับอาการท้องเสียที่มีสาเหตุมาจากการติดเชื้อแบคทีเรียเท่านั้น ดังนั้นการทานยาต้านแบคทีเรียทุกครั้งที่ท้องเสีย เสี่ยงต่อการแพ้ยา และทำให้เชื้อดื้อยา อีกด้วย  วิธีแนะนำที่ดีที่สุด คือ ดื่มน้ำเกลือแร่ ทดแทนเกลือแร่ที่เสียไป งดอาหารรสจัด และไม่ควรดื่มนม

• โดนบาดแผล

เช่นแผลถลอก  แผลมีดบาด ไม่ต้องใช้ยาต้านแบคทีเรีย โดยทำความสะอาดบาดแผล แผลจะไม่เกิดการติดเชื้อแบคทีเรียเลย เพราะเมื่อแผลไม่ติดเชื้อ รักษาความสะอาดอย่างดี แผลก็หายเองได้ แต่ถ้ามีอาการบวม แดง ต้องรีบไปพบแพทย์ทันที

อ่านมาถึงตรงนี้ เราจะเห็นว่า อาการดื้อยาในร่างกายของคนเรา สามารถเกิดขึ้นได้เสมอ ถึงแม้จะใช้ยาที่ถูกต้องหรือไม่ถูกต้องก็ตาม แต่หากร่างกายได้รับยาที่ไม่ถูกต้อง ถือเป็นการเพิ่มความเสี่ยงให้เกิดอาการดื้อยา โดยไม่จำเป็น  ช่วงนี้ บ้านเราก็รณรงค์เรื่องนี้กันมากขึ้น ต้องขอชื่นชมกับทุกหน่วยงานความรับผิดชอบ สำหรับผู้ที่สนใจสื่อความรู้เชื้อแบคทีเรียดื้อยา สามารถเข้าไปดูข้อมูลได้ที่เว็บไซต์ http://atb-aware.thaidrugwatch.org

อากาศเย็นลงช่วงนี้ รักษาสุขภาพนะคะ  พบกันใหม่ฉบับหน้า วันนี้ สวัสดีค่ะ

(เครดิต : สสส. , www.med.mahidol.ac.th, facebook.com/thai.antibiotic.awareness)

www.kinn.co.th

#KINN_Biopharma

#KINN_Holistic_Healthcare

บทความอื่นๆ ที่น่าสนใจ

กิน ปาท่องโก๋เสี่ยงไขมันสูง สุขภาพแย่ ไขมันในเลือดพุ่งสูง !

7 อาหารลดน้ำตาลในเลือด ควบคุมอาหาร ป้องกันเบาหวานได้ชะงัด

ภัยใกล้ตัว น้ำตาลในเลือดสูง พุ่งสูงปรี๊ดด เหตุเพราะชานมไข่มุก !